Từ ngay cái tiêu đề đã nói lên cảm xúc cho cả bài viết rồi nhỉ? Nó lý giải vì sao các loại đặc sản quê hương luôn được chào đón, luôn được quan tâm bởi chẳng những bất cứ người dân Việt nào mà còn có khách quốc tế đến với chúng ta.
Tôi, phụ nữ quê, gốc Đồng Tháp, sắp đầy tuổi 32 và bước sang tuổi 33, mê mẩn các loại bánh nhà quê mà thiên hạ hay gọi là Bánh Dân Gian.
Bánh, kể cả bánh dân gian như 1 nguyên lý hiển nhiên là làm từ bột. Điều làm ra sự khác biệt giữa các loại bánh từ hiện đại đến truyền thống, từ đông sang tây và từ nam tới bắc chính là phân loại bột, tỉ lệ và thành phần cộng thêm bên cạnh bột.
Việt Nam, ngoài bánh làm từ bột thì từ xa xưa bánh cực truyền thống là được làm từ nguyên liệu thô như gạo/ nếp, mỗi người trong chúng ta có thể kiểm chứng bởi câu chuyện Bánh chưng Bánh Dày.
Bánh Dân Gian Việt Nam tất nhiên gắn liền sản vật địa phương và phong tục tập quán vùng đó. Và vì là dân gian cho nên nó có từ khi nảo khi nào tôi cũng chẳng biết nữa. Giả dụ như bánh Tét Nam Bộ, người ta thì lý giải xuất phát từ người Chăm hoặc từ thời vua Trịnh ... nhưng có ai chắc mười mươi? Chỉ là người quê, hễ giỗ Tết là có bánh Tét, chẳng có lý do gì không gói hoặc mua về cúng, nếu không có thì người tổ chức chẳng thể cảm thấy tròn vẹn.
Tôi và các em đi tham dự ngày cuối cùng của Lễ Hội Bánh Dân Gian Nam Bộ 2015 được tổ chức tại Cần Thơ, ngay lúc diễn ra hội thi món bánh dân gian. Giữa cái trưa nắng nóng kinh khủng, mồ hôi thì nhễ nhại nhưng những nghệ nhân - người làm bánh dân gian vẫn trầm tĩnh và chăm chú vào chiếc bánh của mình, dường như không phải làm để thi mà làm như thê nâng niu cái hồn của quê hương mình.
Chị em chúng tôi đã theo dõi và chăm chú vào quá trình làm bánh của những người dự thi, không bỏ sót cái nào:
- Ấn tượng nhất bánh bạch tuột - được làm từ bột tương tự như bột đổ bánh xèo, cái kỳ công là đổ làm sao ra được viên bánh tròn vo, chín vàng đều... nhìn người làm, điều mà tôi luôn miệng thốt ra là "kỳ công, quá kỳ công".
- Ngạc nhiên nhất là bánh giò: có thể vì đó giờ tôi cứ hay thắc mắc làm sao người ta làm ra được cái bánh như thế.
- Đồ sộ nhất là bánh đúc: cái bánh to ơi là to, thể hiện hình ảnh bản đồ Việt Nam.
- Mất thời gian nhất là bánh ka-tom của người Khmer: cái ruột bánh nhỏ xíu đơn giản nhưng cái vỏ bên ngoài lại được gói vô cùng công phu (theo như người làm bánh phát biểu thì phải mất 15phút mới làm xong 1 cái vỏ bánh).
- Bánh gần gũi nhất là bánh canh bột gạo: loại bánh thứ 2 tôi có thể tự tay làm được là món này (thứ nhất là bánh cúng).
- ...và nhiều cái nhất nữa!!!
Trước khi tham quan hội thi, chúng tôi đảo qua hết tất cả các gian hàng để xem có gì mới, có gì lạ không. Tôi - già nhất nhưng có vẻ là người thấy hăm hở nhất với các món bánh, bánh càng đơn giản tôi càng thích: Đầu tiên kể đến là bánh cúng (nguyên liệu chính là bột gạo có pha nước cốt dừa, nêm tí đường tí muối, đổ vào ống bằng lá chuối cột lại và đem luộc chín, xong cứ thế mà ăn), kế đến là bánh kèo ngọt, rồi bánh canh bột gạo, bánh ú, bánh lá dừa, bánh đúc, bánh bột lọc, bánh bông lan...
Tôi thề trên đầu lưỡi của mình là khi tới gian hàng nào tôi cũng muốn ngồi chèm bẹp tại đó, ăn được mới thôi.
Cô dẫn chương trình của cuộc thi có cách nói rất dễ thương, dù qua rồi nhưng bên tai tôi vẫn văng vẳng từng câu nói của cô, cốt cách âm điệu rặt miền Tây từ qua 4 chữ "xưa ơi là xưa".
Tuổi thơ của tôi, quê hương của tôi, tình yêu của tôi, ký ức của tôi tràn ngập niềm hân hoan với bánh dân gian. Có ai còn nhớ được cảm giác 1 đứa trẻ ngồi nhà trông mẹ đi chợ về hăm hở rằng cái giỏ xách có bánh trong đó.
Có những con người sinh ra và lớn lên ở thành thị, dần quên con sông cánh đồng, dần quên tên cái cây con cá trên quê hương mình, những tâm hồn chỉ biết các loại bánh ngoại nhập, phong cách phương tây hay cầu kỳ phương bắc mà quên rằng bánh quê hương ta vô cùng đặc sắc, họ còn chưa biết rằng những người làm bánh dân gian được gọi là những nghệ nhân.
Theo tôi, để biết được mùi vị của một nơi, hãy tới chợ truyền thồng của nơi đó, thưởng thức các món được bày bán tại đó, ta có thể nuốt trọn từng phần thú vị của quê hương mình vào lòng.
Lòng tôi đi rồi còn ở lại với c
âu hỏi lơ lửng trong đầu: làm sao sản xuất hàng loạt những loại bánh này để những đứa trẻ sinh sau đẻ muôn không cảm thấy thiếu thốn thứ gì đó vốn thuộc về mình?
--- Các Thủy ---
